Onze voorstelling Zei hij, zei zij gaat over het verschil tussen mannen en vrouwen. Het is een voorstelling die al stof doet opwaaien voor je het speelt.
Als clichés taboe worden
In een tijd waarin terecht veel aandacht gaat naar (trans)gendergelijkheid, valt het al eens in verkeerde keelgaten dat we in een verhaal over een huwelijk kiezen voor het klassieke koppelplaatje. “Het kan toch ook over een homokoppel gaan,” klinkt het dan. Maar de voorstelling gaat niet in de eerste plaats over relaties, wel over man-vrouw verschillen. We vinden het belangrijk om over die verschillen te kunnen blijven praten, nét in de zoektocht naar gelijkwaardigheid. Want hoe fluïde we het ook graag zien worden tussen masculiene en feminiene energie, als we het verschil niet erkennen loopt het net mis. Daar gaat een andere voorstelling, Samen-samen (but different), trouwens helemaal over: door verschillen te koesteren kan je ze pas overbruggen, in plaats ze onder de waterlijn oorlogen te laten veroorzaken.
Enkele jaren geleden deden we een tournee in opdracht van De Gezinsbond, speciaal over en voor vaders. Het was een aangepaste versie van Opvoeden, gewoon doen. Ook daar kwam deze stem een paar keer op: “Amai, veel clichés he?”
Klopt! Want dat is wat het publiek spontaan en massaal aanreikt als je naar inbreng vraagt. Zeker bij thema’s als gender. Cliché-suggesties alom. Want dat is nou net waar toeschouwers ons in willen zien graven.
Dus ja, we spelen ze allemaal. De man die moet ruiken dat zijn vrouw ergens last van heeft. Een vader die zijn kind naar diens moeder stuurt als hij niet weet wat antwoorden op een netelige vraag. De man met zijn minnares op het werk terwijl zijn vrouw zwanger is.
Via cliché naar nuance
Als we ze niet spelen, dan spelen we theorie en geen waarheid.
De kunst is natuurlijk door te spelen tot in de lagen onder de clichés, want dan komen we tot de kern. Dus horen en zien we evengoed (zowel in suggesties als in spel) nuances.
Een vrouw die zich niet alleen ergert aan haar man die ondanks de todo-lijst een dutje doet op de zetel, maar daar ook héél jaloers op is.
En de afwezige papa (want carrièretijger), die aan het eind van zijn betoog tegenover zijn tiener-met-gebroken-hart, laat doorschijnen dat hij wel wéét dat verdriet uiteindelijk moet kunnen wegstromen. Dat dat niet verdwijnt dankzij, maar slechts maar bedólven raakt onder het druk-druk-druk-wezen.
Of het kind dat heus niet getraumatiseerd geraakt door een (spreekwoordelijke) stevige sjot onder zijn gat.
In scènes over werk en ouderschapsverlof, komen de clichés op hun slechtst naar boven. In theorie zijn er tegenwoordig veel mogelijkheden voor mannen, om meer tijd te maken voor hun kinderen. De maatschappij schijnt hiervoor open te staan en het beleid is mee.
Neem clichés ernstig
Maar als je ernaar vraagt dan tieren de negatieve reacties van de eigen werkelijke omgeving welig uit het publiek:
“Allé maat, toch raar om minder te verdienen dan uw vrouw. ”
“Wat ge nu minder werkt, haalt ge dan maar in wanneer ge normaal op pensioen gaat, collega.”
“Haha, zullen we dan ineens over uw ontslag spreken.”
“Janet.”
Of de subtielere, die ook steeds terugkomt: “Fijn schat, dan kan je tóch helemaal zélf ons huis verbouwen.”
Het gevaar van clichés is veralgemening, stereotypering en verharde polarisatie.
Het gevaar van clichés negeren of onderdrukken is dat theorie en werkelijkheid mijlenver van elkaar af komen te staan!
Speels polariseren
Clichés zijn overduidelijke richtingaanwijzers voor verschillen.
Het is via de erkenning van verschil dat we komen tot gelijkwaardigheid. Want “het mannelijke” en “het vrouwelijke” zijn niet gelijk. Integendeel, ze kunnen elkaar enorm verrijken. Mannen en vrouwen kunnen elkaar in die zin verrijken als koppel.
En nog veel meer dan dat, kan elke partner, in elk soort relatie, sterker worden door zowel het mannelijke als het vrouwelijke in zichzelf aan te spreken.
Verschillen exploreren kan je doen door hélemaal aan de ene kant te gaan staan om die beter te begrijpen, en daardoor eigenlijk ook de overkant. Speels, tijdelijk, polariseren.
Dat is wat we in Zei hij, zei zij doen en niet zo’n klein beetje. Ook het publiek wordt radicaal opgedeeld in een mannelijke en vrouwelijke helft. Geen paniek, je beslist zelf of je in je masucliene of feminiene zelf gaat staan.
Enne… veel succes met het speels polariseren aan de kerstdis over andere thema’s. Vrede op aarde begint daar, niet waar?